قسمت اول: مبانی اخلاق و اخلاق حرفه ای

در فرهنگ های لغت، معانی مشابهی برای واژه اخلاق عنوان شده است. اخلاق در لغت به معنای خوبی ها، طبیعت باطنی، سرشت درونی، طبع و خوش رفتاری، خلق و خوی، خصلت های رفتاری، سرشت طبیعت و مزاج است و در قرآن به معنای خوی و سرشت بکار رفته است.

منظور از اخلاقی بودن یک فرد، رفتار فضیلت آمیز یا خلق نیکو و پسندیده در برابر رفتار رذیلت آمیز است، نه هر رفتاری. اخلاق به معنای خلق نیکو کاربرد خاص این واژه است. در بعضی مواقع، اخلاق به معنای دانش نیک و بد خوی ها است.

اخلاق به دو دسته خادم و مخدوم تقسیم می شود: اخلاقی که برای زندگی است ( خادم) و اخلاقی که زندگی برای اوست( مخدوم).

ارزش های اخلاقی دسته اول ثابت و جادوانی هستند، مانند نیکی، عدل، ایثار. اما ارزش های اخلاقی دسته دوم که خادم زندگی و متناسب با آن هستند، زندگی را آرام تر، خواستنی تر و کمال پذیرتر می کنند. بنابراین در یک جامعه سالم، ارزش های نیک باید در آن همواره یک قاعده باشند نه استثنا و در بین یک جامعه اخلاقی اجرا شوند.

بررسی صفات پسندیده و چگونگی اکتساب آنها و صفات ناپسند و چگونگی اجتناب از آن ها و یا در صورت ابتلا چگونگی دوری از آن ها به علم اخلاق مربوط است. هم چنین بررسی کارها و رفتاری اختیاری پسندیده و ناپسند و چگونگی انجام کارها و رفتارهای پسندیده و ترک کارها و رفتارهای ناپسند نیز به علم اخلاق مربوط است.

در کتاب های المیزان علامه طباطبایی، ایشان ابتدا راه های تهذیب اخلاق و دستیابی به اخلاق فاضله را در دو شیوه منحصر می کنند:

شیوه اول: تهذیب اخلاق به منظور دستیابی به اهداف دنیوی و صفاتی که نزد مردم پسندیده است.

شیوه دوم: تهذیب اخلاق به منظور دستیابی به غایات اخروی.

شیوه دیگری که خاص قرآن کریم است و در هیچ یک از کتاب های آسمانی عنوان نشده است، شیوه اخلاق توحیدی است:

یعنی اعتقاد مومن موحد به اینکه همه عزت و قوت از آن خداست و برای شهرت طلبی ، ترس از غیر خدا و امید و اعتماد به غیر او باقی نمی گذارد. 

انسان مومن چون ایمانش فزونی یابد، فکرش متوجه پروردگار است و همه زیبایی ها را در او می بیند. در این شیوه، غرض طلب وجه خداست، نه کسب فضیلت انسانی. در حقیقت، اخلاق توحیدی در پی تهذیب اخلاق نیست، بلکه تهذیب اخلاق لازمه دیدگاه توحیدی است.