برنامه آموزشی خادم

قسمت پنجم: اخلاق حرفه ای و تحویل گرایی (  Reductionism)

در برخی موارد در زمینه ملاحظات اخلاقی به ویژه اخلاق حرفه ای، کاستی ها و اشتباهاتی صورت می گیرد که در قالب تحویل گرایی می توان درباره آن بحث کرد. تحویل گرایی یعنی ارجاع هر پدیده به امری فروتر از آن و اخذ وجهی از آن شیء به جای اصل و حقیقت آن. تحویل گرایی تصور ناقص و ناروا از اخلاق حرفه ای است که آثار زیان بار فراوانی دارد، به گونه ای که آن را از موانع رشد اخلاقی در سازمان ها دانسته اند. به عبارتی هرکس می تواند متناسب با تصور خویش از هر فعالیت، آن را انجام دهد. مدیران متناسب با تصور خود از اخلاق حرفه ای آن را ترویج می کنند که در بعضی موارد می تواند بعنوان یک تصور ابزارگونه یا ناقص مانع ترویج اخلاق حرفه ای شود. بطور مثال :

1- تحویل اخلاق حرفه ای به قانون، مقررات و آئین نامه ها

• قانون نسبت پیچیده ای با اخلاق حرفه ای دارد.
• بیشتر قوانین ابتدا اخلاقیات بوده اند و به تدریج برای برخورداری از حمایت حرفه ای از اخلاق، صورت قانون به خود گرفته اند.
• اخلاق روح قانون است و ضمانت اجرایی آن قوانین و مقررات نیست، اما اخلاق دامنه ای بسیار فراگیرتر از قانون دارد. به همین دلیل تحویل اخلاق حرفه ای به مقررات و قانون آسیب زا است.

2- تحویل مسئولیت های اخلاقی در یک حرفه به مسئولیت های حرفه ای

• حرفه ای بودن در یک شغل خود امری اخلاقی است، اما اخلاق حرفه ای جامع تر از مسئولیت های اخلاقی فرد است.
• عمل به شرح وظایف شغلی یک نوع مسئولیت حرفه ای است اما مسئولیت اخلاقی همراه با اقدام بیشتر و حتی در مواردی داوطلبانه و فداکارانه می باشد.

3- تحویل اخلاق حرفه ای به هنجارهای رایج در مشاغل

• مشاغل مختلف دارای گفتمان های متفاوتی هستند و یکی از عناصر این گفتمان هنجارها و آداب رایج شغلی است.
• اخلاق حرفه ای همان هنجارهای رایج در یک حرفه نیست، زیرا هنجارها می توانند اخلاقی و ضداخلاقی باشند، اما اخلاق حرفه ای چنین نیست، به طور مثال در یک سازمان، کم کاری می تواند یک هنجار باشد، در حالیکه در هیچ نظام اخلاقی پسندیده نیست و حتی در فرهنگ اسلامی مورد نکوهش قرار گرفته است.

4- تحویل اخلاق حرفه ای به مسئولیت های اخلاقی منابع انسانی

• سازمان از افراد تشکیل می شود، اما به منزله شخصیت حقوقی، هرگز جمع جبری اشخاص حقیقی نیست.
• این تلقی که سازمان چیزی جز افراد نیست تلقی تحویل گراست
• سازمانی اخلاقی است که اهداف، وظایف و ساختار خود را به ممیزی اخلاقی بسیار و مناسبات سازمانی خود را با همه عناصر محیط داخلی و خارجی گروه های ذینفع اخلاقی کند و در نتیجه اخلاق منابع انسانی در کنار سایر مولفه ها و عناصر سازمانی و نهادهای بالادستی تشکیل دهنده اخلاق حرفه ای در یک سازمان است.

5- تحویل منشور اخلاقی سازمان به اصول اخلاقی

• منشور اخلاقی تضمین کننده مسئولیت های اخلاقی یک سازمان در قبال حقوق عناصر محیط داخلی و خارجی سازمان است.
• منشور اخلاقی امری چندوجهی است که هر وجه آن بیانگر خط مشی اخلاقی سازمان در قبال یکی از گزاره های ذی نفع در محیط آن است، مانند مشتریان، رقیبان، سهام داران، تامین کنندگان و شهروندان
• محیط زیست و به طور کلی شرایط محیطی درون و برون سازمان
• تدوین بیانیه های اخلاقی که تضمین کننده چندشعار کلی و اصول عام اخلاقی است، بیشتر به یک کالای تزئینی شباهت دارد و در مواردی مانع ترویج اخلاق حرفه ای در سازمان می شود.

6- تحویل منشور اخلاقی سازمان به عهدنامه اخلاق حرفه ای

• هر نوع حرفه دارای عهدنامه ای است که صاحبان آن حرفه را در مناسبات شغلی بدان پای بند می کند، مانند قسم نامه یا عهدنامه پزشکان، حسابرسان و قضات.
• عهدنامه حرفه ای در اخلاقی کردن حرفه نقش عمده ای دارد اما جهت گیری آن بیشتر فردگرایانه است و خطاب آن بیشتر با افراد است تا سازمان، درحالیکه منشور اخلاقی جهت گیری سازمانی دارد و به اخلاقی کردن سازمان می پردازد.
• امروزه سازمان ها درگیر مشاغل گوانگونی هستند و بنابراین مناسبات حرفه ای سازمان ها چندگانه است، بنابراین منشور اخلاقی سازمان بسیار پیچیده تر از عهدنامه اخلاقی است.