قسمت ششم: اخلاق در سازمان و مدیریت

برنامه آموزشی خادم

قسمت ششم: اخلاق در سازمان و مدیریت

امروزه مسائل اخلاقی یکی از دغدغه های زندگی شغلی کارکنان است و خیلی از کارکنان در مقام تصمیم سازی و تصمیم گیری از خود می پرسند تکلیف اخلاقی من چیست؟ و به عبارت دیگر مساله بیشتر در بلاتکلیفی اخلاقی است که نمی دانیم چه بکنیم و نمی دانیم چگونه انجام دهیم؟

در حال حاضر سوالات مختلفی در سازمان ها از نظر مسائلی اخلاقی مطرح است؛ به طور مثال سازمان در خصوص تعادل کار و خانواده چه تکلیفی دارد؟مدیریت سازمان تا چه حد مجاز است تا کارکنان را به فداکردن اهداف مطلوب زندگی خود برای کامیابی شغلی در سازمان سوق دهد؟ مدیریت سازمان در نظارت کارکنان تا کجا مجاز است؟ حریم شخصی افراد کجاست؟ مرز بین تبلیغ اخلاقی و غیر اخلاقی چیست؟ هدیه دادن افراد حقیقی در سازمان ها به مدیران در مناسبت ها چه حکمی دارد؟ آیا استخدام بدون فراخوان ملی اخلاقی است؟ افشاگری و معرفی افراد خلاف کار و قانون گریزی در سازمان چه حکمی دارد؟ ایا کارکنان مامور هستند یا معذور؟ ایا تعدیل نیروی انسانی امری اخلاقی است؟ و ده ها سوال دیگر در این رابطه که باید به دنبال پاسخ آن بود.

بستر مسائل اخلاقی در خارج از سازمان ریشه دارد و به نوعی مربوط به زمینه های تربیتی، خانوادگی، فرهنگی، اجتماعی، میراث تاریخی و نهاد های دینی است و مصادیق این مسائل در جوامع و کشورها متفاوت است.

آنچه که امروز در سازمان های ما اصول اخلاقی را تحت الشعاع خود قرار داده است: کم کاری، قانون گریزی، کاهش تعهد و وفاداری سازمانی، شایسته گریزی، زیرآب زنی ، حسدورزی و در یک کلام افزایش رفتارهای سیاسی در سازمان ها است که اکثرا ماندگار و پایدار است و سالها سازمان ها را تحت تاثیر خود قرار می دهد و حتی میتواند اثرهای فراسازمانی داشته و به زیان جامعه عمل کند.

مسائل و مشکلات اخلاقی به دلیل پیچیدگی، از جایگزینی های گوناگون برخوردارند و تلقی پاسخ صریح دوگانه خیر یا آری از آن ها به بن بست موهوم است که غالبا نیز عامل سوق یافتن افراد به انتخاب قاعده دفع افسد به فاسد و اقدام غیراخلاقی می گردد. این در حالی است که انتخاب اخلاقی صرفا گزینش یک طرف و فرونهاندن طرف دیگر نیست ، بلکه فرونهادن مولفه های فراوان دیگر است که آثار و تبعات به هم تنیده ای دارد.

با توجه به اهمیت اخلاق حرفه ای در توسعه سازمان، لازم است در تعیین اثربخشی یا میزان تحقق اهداف سازمانی و هدایت منابع انسانی به میزان آموزش حرفه ای در سازمان توجه شود. از آنجا که امروزه هیچ سازمانی قادر نیست بدون آموزش توسعه یابد، لازم است در سازمان ها افزون بر آموزش تخصص ها و مهارت های موردنیاز هر شغل به کارکنان،ایجاد روحیه کار تیمی  و مشترک و بویژه رعایت اخلاق سازمانی جزء برنامه های آموزشی قرار گیرد.

شیوه های گوناگونی برای آموزش اخلاق حرفه ای در سازمان ها به وجود آمده است که یادگیری مستقیم متداول ترین آن ها است ، اگرچه بنظر می رسد این شیوه کارایی لازم را ندارد. لذا باید به شیوه های غیرمستقیم مانند آموزش ضمن خدمت و در حین عمل و آمزوش های اجتماعی و فرهنگی توجه بیشتری شود و نیازهای اموزشی با مقایسه وضع موجود و مطلوب مشخص شود.

وظایف مدیران در اخلاقی کردن سازمان:

• ارزیابی عملکرد های اخلاقی کارکنان
• اخلاقی کردن اهداف سازمان
• اشاعه ارزش ها و مسائل اخلاقی در سازمان
• اخلاق ورزی مدیران و کارکنان در زندگی شخصی
• اهمیت دادن به اخلاق حرفه ای در شغل
• برخورد عقلانی و شفاف در مواجهه با مشکلات اخلاقی پیش امده در سازمان و اقدام برای برطرف کردن آنها
• عنایت خاص به آموزش اخلاق حرفه ای 
• تهیه و تدوین منشور اخلاقی مربوط به سازمان با مشارکت همه اعضای سازمان